Muzeum Mazurskie w Owczarni

Muzeum Mazurskie w Owczarni powstało z prywatnej inicjatywy Aleksandra Puszko w 1996 roku. Rodzina właściciela muzeum została przesiedlona z Wileńszczyzny, powiatu Brasławskiego w 1946 r. do powiatu Kętrzyńskiego w Prusach Wschodnich na tzw. Ziemie Odzyskane. Znalazła swoje własne miejsce w Owczarni, gdzie mieszkała ludność różnego pochodzenia i różnych wyznań. Byli tutaj Mazurzy, rodziny z centralnej Polski, przesiedleńcy z Wileńszczyzny, a w późniejszym czasie przybyła ludność z Akcji Wisła. Tworzyło to swoistą mieszankę kulturową i religijną. Tych ludzi łączyła bieda powojenna i wspólna praca.

Własne zainteresowania historią skłoniły właściciela muzeum, do zakupu opuszczonego budynku tzw. czworaka w części byłego majątku ziemskiego w Owczarni. Zaczęto tam gromadzić sprzęty związane z ludnością mazurską. W trakcie tej pracy wyodrębniono kulturę ludową, która na tych terenach niepodzielnie panowała do lat 60-70 XIX wieku i kulturę modernistyczną, która zataczała coraz szersze kręgi, rozwijając się do 1945 roku. Wkroczenie wojsk sowieckich spowodowało przekreślenie całego dorobku kulturowego tych terenów i ogólny regres cywilizacyjny.

Osią wystawy muzeum i zwiedzania są przemiany kulturowe, jakie zachodziły na tych terenach w XIX w. i w I poł. XX w. Kultura ludowa Mazur kojarzy się z domem drewnianym, w którym była izba ogólnego użytku i czarna kuchnia. Meble wykonane są przez stolarzy lokalnych. Ubrania sporządzone są z surowców naturalnych takich jak len i wełna, a buty z drewna i skóry. Pożywienie było proste, przygotowywane na bazie produktów własnych z gospodarstwa: gotowane, pieczone lub wędzone w czarnej kuchni. Naczynia są wykonane z gliny bądź drewna, a nieliczne garnki z metalu. W gospodarstwie używano narzędzi w dużej mierze wykonanych z drewna i okutych metalem. Dalej w użyciu było gospodarstwo trójpolowe.

Przemiany rozpoczęły się wraz z zakończeniem procesu uwłaszczenia chłopów po 1860 r. i wejściem Mazur wraz z Prusami Wschodnimi w skład Cesarstwa Niemieckiego w 1871 r. Okres ten nieprzerwanie do 1945 r. będzie się kojarzył z domem murowanym, w którym będzie kuchnia z piecem kaflowym do gotowania potraw, pokój do spania i pokój do przyjmowania gości. W tym okresie dominują meble produkcji fabrycznej. Ubrania są sporządzone z tkanin kupowanych w sklepie. Pożywienie jest robione na bazie przepisów publikowanych w poradnikach. Naczynia i sprzęty gospodarstwa domowego wykonane są z blachy emaliowanej, kamionki, fajansu czy metalu. W gospodarstwie zaczęto używać narzędzi produkowanych w licznych fabrykach okolicznych miasteczek. W gospodarstwie wprowadza się nowe, bardziej efektywne technologie uprawy ziemi i hodowli zwierząt.

opracował
mgr Aleksander Puszko